Dział: Terapia rodzinna

Krzywdzenie wywiera przemożny, negatywny i długotrwały wpływ na życie dziecka. Wśród dzieci krzywdzonych obserwuje się zwiększoną częstość występowania reaktywnego zaburzenia przywiązania oraz podwyższone ryzyko nadużywania narkotyków, poważnych problemów psychicznych, prób samobójczych, ryzykownych zachowań seksualnych i problemów zdrowotnych w całym dalszym życiu.

W ostatnich kilkudziesięciu latach obserwujemy w psychologii szczególne zainteresowanie zjawiskiem traumy – zarówno tej rozumianej jako reakcja na jednorazowe zdarzenie (głównie PTSD), jak i traumy złożonej (complex trauma) relacyjnej, rozwojowej, przywiązaniowej (np. Herman, 1992; van der Kolk, 2023). Częstokroć, w stosunku do tej drugiej kategorii terminy ją opisujące używane są zamiennie, przy czym określenie trauma złożona wydaje się nadrzędnym.

Pracując na co dzień z klientami w gabinecie i przedszkolu, obserwuję, jak szybko rozwijający się świat technologii wpływa na życie dzieci i młodzieży. Smartfony, media społecznościowe, sztuczna inteligencja – wszystko to daje młodym ludziom ogromne możliwości, ale też wystawia ich na ryzyko kontaktu z treściami, na które nie są emocjonalnie lub poznawczo gotowi. Często to, co trafia do młodych odbiorców online, dzieje się szybciej, niż dorośli zdążą to zauważyć – i znacznie wcześniej, niż jesteśmy gotowi na to jako rodzice, psycholodzy czy terapeuci.

Strata jest nieodłącznym elementem naszego życia. Tracimy mniej lub bardziej wartościowe rzeczy materialne. Tracimy stabilizację i poczucie bezpieczeństwa. Tracimy relacje. Tracimy także ludzi. I choć każda z utraconych rzeczy czy spraw może przynieść wiele negatywnych konsekwencji i wzbudzać w nas trudne do przeżycia emocje, to strata związana z utratą bliskiej osoby jest jednym z najtrudniejszych doświadczeń, z jakim przychodzi się nam w życiu zmierzyć.

„Palec i główka to… szkolna wymówka” – to powiedzenie jest używane w prawie każdym polskim domu. Kiedyś kojarzyło się głównie z podstępnym zachowaniem dzieci, które starały się przekonać rodziców do swoich dolegliwości chorobowych, by nie pójść do szkoły. Dziś przybiera trochę inne znaczenie i pokazuje szerszą perspektywę – najczęściej przeżywania przez najmłodszych emocji, trudnych sytuacji i nieradzenia sobie z nimi.

Rozwój schematu ciała u dzieci stanowi fundament postępu psychicznego, emocjonalnego i fizycznego. Jest on wewnętrznym obrazem własnego ciała, który obejmuje zarówno aspekty fizyczne, takie jak postrzeganie granic ciała, jego kształt i funkcjonowanie, jak i emocjonalne, związane z poczuciem komfortu i akceptacji w relacji do własnej fizyczności. Już od najwcześniejszych lat życia dziecko zaczyna przetwarzać i interpretować informacje płynące z ciała, które kształtują jego dalszy rozwój oraz wpływają na sposób, w jaki postrzega siebie i swoje miejsce w otaczającym świecie.

Lęk towarzyszy człowiekowi od urodzenia, sygnalizując potencjalne zagrożenia. Na różnych etapach życia jego przyczyny mogą się zmieniać. Problem pojawia się, gdy lęk utrzymuje się mimo braku realnego zagrożenia, tracąc swoją ostrzegawczą i adaptacyjną rolę oraz jest podtrzymywany przez system rodzinny.

Adopcja to wyjątkowa forma budowania rodziny, która może być źródłem radości i satysfakcji, ale jednocześnie stanowi duże wyzwanie. Dzieci adoptowane mają za sobą trudne doświadczenia, takie jak opuszczenie przez rodziców biologicznych, przemoc różnego rodzaju, zaniedbanie, co w konsekwencji powoduje przejście do rodziny zastępczej lub pobyt w instytucjach opiekuńczych. Te doświadczenia wpływają na ich zdolność do nawiązywania i utrzymywania relacji z innymi (Brennan i wsp., 2019; Bowlby, 1988).