Jako osoby dorosłe mamy zasoby, które pozwalają nam poradzić sobie z sytuacją. Potrzebujemy wsparcia i zrozumienia, czasami pomocy specjalisty, jednak nasza umiejętność regulacji emocji oraz doświadczenie są nam w procesie żałoby bardzo pomocne. Kiedy dziecko traci kogoś bliskiego lub coś bardzo ważnego dla siebie, jego świat nagle staje się pusty. W zależności od etapu rozwojowego mały człowiek będzie postrzegał sytuację straty inaczej, a w procesie żałoby będzie potrzebować naszego wsparcia i zrozumienia znacznie bardziej niż my sami.
Nie tylko śmierć – różne oblicza straty
Śmierć, umieranie i strata to tematy, które są dla nas bardzo trudne i rzadko podejmowane, ponieważ niosą za sobą duży ładunek emocjonalny. W wielu domach temat śmierci traktowany jest jak tabu, co powoduje, że dziecko nie ma możliwości skonfrontowania się z nim. Problem pojawia się wówczas, gdy musi się ono zmierzyć ze stratą. I choć o żałobie mówimy najczęściej w kontekście bliskiej nam osoby, nie jest ona związana tylko ze stratą kogoś, kogo kochamy. Dziecięca żałoba może pojawić się w odniesieniu do wielu różnych aspektów. Każda strata i każda żałoba są trudne i należy pomóc dziecku przez nie przejść.
Jest wiele sytuacji, w których dziecko mierzy się z podobnymi odczuciami jak osoby doświadczające śmierci kogoś bliskiego. Świadomość sytuacji, w których mały człowiek przeżywa żałobę, z pewnością pomoże nam go zrozumieć i okazać odpowiednie wsparcie. Każda duża zmiana w życiu dziecka niesie za sobą ogromny ładunek emocjonalny i może wiązać się z przejściem procesu żałoby. I choć każda z sytuacji jest inna, to emocje z nią związane mogą być podobne. Niewątpliwie jednym z najtrudniejszych wydarzeń w życiu dziecka jest rozstanie jego rodziców. Wiąże się to z brakiem możliwości codziennego przebywania z jednym z nich. Sytuacja ta nie powinna oczywiście oznaczać zakończenia relacji, jednak uczestniczenie w życiu dziecka oraz pomoc w poradzeniu sobie z trudną sytuacją zależy od dojrzałości obydwojga rodziców. Zerwanie więzi z ważną osobą niesie za sobą takie same przeżycia jak śmierć bliskiego. Dziecko zmaga się z poczuciem straty i odrzucenia, a napięcie pomiędzy dorosłymi, które doprowadziło do zerwanych relacji, wzmaga poczucie niezrozumienia i w żaden sposób nie pomaga odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Przeprowadzka w nowe miejsce, często dalekie od poprzedniego adresu zamieszkania również może wiązać się z poczuciem straty. Sytuacja ta wiąże się także ze zmianą szkoły czy przedszkola. Dziecko traci stały kontakt z osobami, które były dla niego ważne. Maluch staje przed podwójnym wyzwaniem – z jednej strony musi odnaleźć się w nowej rzeczywistości, z drugiej musi poradzić sobie ze smutkiem i tęsknotą, a często także niezrozumieniem sytuacji i życzeniowym myśleniem, że może da się wrócić do miejsca i osób, z którymi czuł się dobrze i bezpiecznie.
Studium przypadku
Dominika przeprowadziła się do nowej miejscowości w II klasie szkoły podstawowej. Z uwagi na dużą wrażliwość emocjonalną dziewczynki, rodzice przygotowywali ją na to od dwóch lat, kiedy tylko rozpoczęła się budowa ich nowego domu. Niestety zmiana miejsca zamieszkania wiązała się także ze zmianą szkoły, ponieważ nie było możliwości dowożenia dziecka do jego poprzedniej placówki. W klasie Dominika miała przyjaciółkę, z którą była związana od wczesnego dzieciństwa. Po około dwóch tygodniach od zamieszkania w nowym domu zaczęły się trudności ze snem – problemy z zasypianiem, koszmary nocne. Dziewczynka straciła apetyt, czasem nawet odmawiała posiłków. Stała się także bardzo płaczliwa, rozdrażniona, a jej koncentracja zdecydowanie spadła. Kiedy zachowania zostały także zauważone w szkole, rodzice zgłosili się z córką na konsultację. Po przeprowadzeniu wywiadu, a także rozmowach z dzieckiem można było wyciągnąć wniosek, że Dominika nie radzi sobie ze zmianą, a największym wyzwaniem dla niej było pogodzenie się ze stratą przyjaciółki. Dziecko przeżywało żałobę, która wymagała natychmiastowego zaopiekowania. Po kilku miesiącach spotkań terapeutycznych, a także starań ze strony rodziców, by dziewczynki mogły spotykać się ze sobą, wcześniejsze objawy ustąpiły. Chociaż nie ma spotkania, na którym Dominika nie wspominałaby o swojej przyjaciółce, to symptomy żałoby nie są już widoczne.
Kolejnym bardzo trudnym wydarzeniem w życiu dziecka, związanym bezpośrednio ze śmiercią jest pożegnanie ukochanego zwierzaka. Kiedy umiera zwierzę, z którym dziecko było silnie związane, żałoba będzie procesem nieuniknionym, trudnym i nierzadko długotrwałym. Śmierć pupila często jest pierwszym momentem, w którym dziecko zderza się ze śmiercią, co prowadzi do zast...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań czasopisma „Psychologia Dzieci i Młodzieży”
- Dostęp do wszystkich archiwalnych numerów czasopisma w wersji elektronicznej
- Zniżki na konferencje i szkolenia
- ...i wiele więcej!
