Program dla rodziców „Rodzic jak latarnia morska” – terapia oparta na mentalizacji

Ponadto dzieci z doświadczeniami krzywdzenia osiągają niższy poziom wykształcenia i częściej są sprawcami przestępstw oraz przemocy w okresie dojrzewania i dorosłości. W Wielkiej Brytanii nawołuje się do tworzenia skutecznych interwencji opartych na przywiązaniu dla rodzin, w których występuje ryzyko krzywdzenia dzieci. Mimo to dostępność interwencji adresowanych do rodzin najwyższego ryzyka pozostaje ograniczona. 

Program dla rodziców Lighthouse

Program terapii opartej na mentalizacji (MBT – mentalization-based treatment) dla rodziców Lighthouse („Latarnia morska”) opracowano z myślą o rodzicach o wysokim poziomie ryzyka. Jest on adaptacją opartej na mentalizacji terapii zaburzeń osobowości, skoncentrowaną na przywiązaniu i rozwoju dziecka. Program ma na celu zwiększenie u rodziców poziomu mentalizowania, czyli rozbudzenie w nich żywego zaciekawienia wewnętrznym światem dziecka oraz gotowości do refleksji nad własnymi myślami, uczuciami i reakcjami. Program pomaga im pojąć znaczenie nieporozumień w ich relacji z dzieckiem, również tych, które wynikają z nieprzepracowanych trudności w historii przywiązaniowej rodzica. Ponadto wyposaża rodziców w umiejętności hamowania krzywdzących reakcji w chwilach takich nieporozumień i naprawiania pęknięć czy rozłamów w relacji z dzieckiem, które powstały w ich wyniku. 
Program trwa 20 tygodni. Rodzice biorą udział w cotygodniowych spotkaniach grupy rodziców MBT „Latarnia morska”, prowadzonej przez parę klinicystów wyspecjalizowanych w terapii opartej na mentalizacji. Ponadto co dwa tygodnie rodzice uczestniczą w sesjach MBT z indywidualnym terapeutą. Podobnie jak inne programy MBT, program „Latarnia morska” eksploruje style przywiązania u rodziców oraz ich dzieci, ale kładzie większy nacisk na bezpośrednią pracę z przywiązaniem podczas każdej sesji. Główną metaforą programu jest metafora rodzica jako latarni morskiej, która w delikatny, uważny sposób oświetla dziecku drogę i wysyła sygnał naprowadzający, aby w razie potrzeby pomóc mu wrócić do bezpiecznej przystani (dotrzeć do brzegu), w której może otrzymać wsparcie, pomoc i pocieszenie. Program pomaga rodzicom przyjąć wobec dziecka postawę mentalizującą, nacechowaną ciekawością i pragnieniem poznawania („wiązka oświetlająca”), aby potrafili rozpoznać, w jakich sytuac­jach ich zdolność do mentalizowania zawodzi, a pewność dotycząca wewnętrznego świata dziecka zastępuje ciekawość („wiązka projekcyjna”), i aby w takich chwilach próbowali odzyskać zdolność do mentalizowania i zobaczyć swoje dziecko wyraźniej. 

Dlaczego warto stosować MBT w pracy z rodzinami wysokiego ryzyka?

Mentalizowanie to zdolność do wyobrażania sobie i dostrajania się do własnych i cudzych stanów psychicznych – utrzymywanie umysłów w umyśle. Mentalizowanie jest właściwym obszarem interwencji terapeutycznej w wypadku krzywdzącego rodzicielstwa, ponieważ większość przypadków krzywdzenia i zaniedbywania dzieci można interpretować jako następstwo:

• deficytów mentalizowania,
• poważnych błędów w mentalizowaniu,
• niewłaściwych zastosowań mentalizowania,
• pewnej kombinacji tych czynników.
   

U niektórych rodziców krzywdzenie doświadczone w dzieciństwie spowodowało dezorganizację systemu przywiązania, a co za tym idzie – zakłóciło rozwój mentalizowania. Naszym zdaniem deficyty w zakresie mentalizowania, które sprawiają, że rodzic nie dostrzega bądź nie umie sobie wyobrazić potrzeb dziecka, przyczyniają się do powstania wzorca zaniedbywania emocjonalnego lub fizycznego. Na przykład rodzic, który nie widzi w swoim dziecku osoby mającej własne życzenia, intencje i pragnienia, w rezultacie nie zapewnia mu okazji do rozwoju i zabawy, nie rozbudza w nim ciekawości i nie dostarcza mu odpowiedniej stymulacji. Podobnie, kiedy niemowlę płacze, bo jest głodne, boi się albo czuje się samotne, rodzic z przywiązaniem unikającym/odrzucającym może nie być zdolny do empatycznego reagowania, podczas gdy rodzic o stylu zaabsorbowanym/wewnętrznie skonfliktowanym może być przytłoczony przez własne niezaspokojone potrzeby. W obu wypadkach rodzic „trac...