Somatyzacja jako objaw napięć rodzinnych – diagnoza i terapia systemowa

Zaburzenia somatyczne coraz częściej dotykają najmłodszą część społeczeństwa. Szacuje się, że około 15% dzieci i nastolatków doświadcza objawów somatycznych, które nie mają podłoża medycznego. Dzieci w wieku szkolnym zgłaszają coraz częściej ból brzucha, ból głowy lub zmęczenie, które wiązane są nierzadko bardziej z ich podłożem emocjonalnym niż medycznym (Kaczmarek, 2024; Kluczyńska, Sokołowska, 2023; Miernik, 2016). Mała liczba badań na temat zaburzeń psychosomatycznych u dzieci i młodzieży nie pozwala na ten moment na dogłębne zbadanie zjawiska. Dotychczasowe badania pokazują jednak, że u pacjentów pediatrycznych nie ma konkretnej tendencji zachorowalności w odniesieniu do płci – zarówno dziewczynki, jak i chłopcy są narażeni na zmaganie się z zaburzeniami psychosomatycznymi (Gałecki, Szulc, 2023).

Psychosomatyka – co to takiego?

Psychosomatyka jest dziedziną interdyscyplinarną, łączącą w sobie wiedzę psychologiczną i medyczną. Wskazuje już na to sama nazwa dziedziny: „psycho” (psychika) i „somy” (ciało człowieka) (Gałecki, 2024; Gałecki i Szulc, 2023; Mądry-Kupiec, 2016). Przedmiotem jej zainteresowań jest interakcja między procesami psychicznymi a funkcjonowaniem organizmu. Do najważniejszych czynników psychicznych zalicza się tu: stres, regulację emocji, radzenie sobie z konfliktami wewnętrznymi oraz traumami. Znów do czynników biologicznych zalicza się: funkcjonowanie układu nerwowego, immunologicznego i hormonalnego. Główną zasadą psychosomatyki jest twierdzenie, że procesy psychiczne modulują reakcje fizjologiczne organizmu, w konsekwencji prowadząc do wystąpienia lub zaostrzenia objawów chorobowych (somatycznych), bez wyraźnych podstaw organicznych. Interakcja ta wpływa głównie na działanie układu sercowo-naczyniowego, zaburzeń układu pokarmowego, chorób autoimmunologicznych lub bóli o charakterze przewlekłym (Gałecki, 2024; Gałecki i Szulc, 2023; Mądry-Kupiec, 2016). 

Zaburzenia psychosomatyczne. Zaburzenia czucia ciała

Zaburzenia psychosomatyczne są przedmiotem badań klinicznych. W literaturze psychologicznej i medycznej nazywane są także: zaburzeniami czucia ciała lub zaburzeniami występującymi pod postacią somatyczną. Światowe klasyfikacje chorób, takie jak: ICD-11 (tworzona przez Światową Organizację Zdrowia; WHO) oraz DSM-5-TR (tworzona przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne) sygnalizują, że zaburzenia psychosomatyczne są i będą jednymi z najważniejszych problemów zdrowotnych obecnych czasów (Gałecki, 2024; Gałecki i Szulc, 2023; Kaczmarek, 2024; WHO, 2020; Woźniewicz, 2018). 
Klasyfikacja ICD-11 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną dołączyła do nowej, wyróżnionej sekcji zaburzeń – Zaburzeń związanych z niepokojem cielesnym. W sekcji tej wyróżniono grupę zaburzeń nazwaną Zaburzenia czucia ciała, która opisuje wcześniejsze zaburzenia pod postacią somatyczną (Gałecki i Szulc, 2023; WHO, 2020).
Zaburzenia czucia ciała charakteryzują się występowaniem objawów somatycznych, którym osoba poświęca bardzo dużo uwagi, a ich obecność jest dla niej wyraźnie niepokojąca. W celu zmniejszenia niepokoju osoba może nadmiernie korzystać z pomocy personelu medycznego, jednak mimo ich reakcji zgłaszane przez nią objawy nie ustępują. Objawy są uporczywe dla funkcjonowania pacjenta i trwają przez większość dni na przestrzeni kilku miesięcy. Mogą charakteryzować się zmiennością...