Choć termin „trauma cyfrowa” (digital trauma) nie figuruje obecnie w klasyfikacjach diagnostycznych DSM-5 ani ICD-10 i ICD-11, w niniejszym artykule jest stosowany jako pojęcie opisowe – służące do ujęcia reakcji pourazowych u dzieci i młodzieży narażonych na przemoc i szkodliwe treści w środowisku cyfrowym.
Dział: Współpraca interdyscyplinarna
Problemy ze zdrowiem psychicznym u dzieci i młodzieży są złożone i wieloaspektowe. Często są one kształtowane przez połączenie czynników rozwojowych, emocjonalnych, społecznych, edukacyjnych i środowiskowych. Aby skutecznie sprostać tym wyzwaniom, niezbędna jest interdyscyplinarna współpraca między specjalistami – nie tylko psychologami, psychoterapeutami, psychiatrami, pediatrami, pedagogami, logopedami, pracownikami socjalnymi, fizjoterapeutami, ale również muzykami, inżynierami biomedycznymi i programistami.
Wyzwania psychiczne i emocjonalne to naturalny element macierzyństwa, dlatego tak ważne jest, aby zapewnić matkom wsparcie społeczne i informacyjne. Trudności wynikające ze zmian hormonalnych, deficytu snu czy trudnych doświadczeń porodowych mogą pogłębiać poczucie osamotnienia i zagubienia w nowej roli. Według danych NFZ ok. 10–22% kobiet doświadcza depresji poporodowej1. Jak wynika z badań, kryzysy zdrowia psychicznego w okresie okołoporodowym są związane z trzykrotnie wyższym ryzykiem stosowania przemocy wobec dzieci – zarówno przemocy fizycznej, jak i zaniedbania2. Matki z trudnościami w regulacji emocji rzadziej okazują dzieciom potrzebne wsparcie emocjonalne i częściej stosują wobec dzieci przemoc3. Profilaktyka przemocy obejmująca wsparcie kobiet po urodzeniu dziecka może znacząco poprawić dobrostan matki i dziecka oraz zapobiegać krzywdzeniu najmłodszych.
Dzieciństwo to okres intensywnego rozwoju, zarówno pod względem fizycznym, jak i emocjonalnym. W tym kluczowym czasie organizm, a w szczególności mózg, kształtuje się w odpowiedzi na bodźce ze środowiska. Doświadczenia traumatyczne, takie jak każdy rodzaj przemocy: fizyczna, ekonomiczna, psychiczna, seksualna czy zaniedbanie lub strata bliskiej osoby czy przewlekły stres, mogą zakłócić ten proces, prowadząc do głębokich i długotrwałych zmian w strukturze i funkcjonowaniu mózgu dziecka.
Treningi umiejętności społecznych, tzw. TUS-y, znane są szeroko jako forma terapii grupowej, która ma na celu rozwijanie umiejętności społecznych dzieci. Jednak rozwijanie społecznych i komunikacyjnych umiejętności w grupie to niejedyny cel treningów umiejętności społecznych. Dodatkową zaletą wynikającą z uczęszczania przez dziecko na zajęcia TUS jest możliwość pracy w grupie rówieśniczej nad trudnościami emocjonalnymi.
Trzepak i beztroskie szaleństwa pod blokiem, bez rodzicielskiej kontroli – takie dzieciństwo pamiętają dzisiejsi dorośli. Obecnie dziecięcą beztroskę w dużej mierze zastąpił napięty harmonogram zajęć dodatkowych i cyfrowa niania w postaci smartfona. Ekrany pojawiają się nie tylko przy rodzinnym śniadaniu czy w hotelowej restauracji na wakacjach. Zabijamy dziecięcą nudę w zalążku, nie pozwalając jej zmącić spokoju sobotnich zakupów czy innych osobistych i rodzinnych spraw.