Technologia wspierająca psychoterapię dzieci i młodzieży – aplikacje, biofeedback, VR i nie tylko

W ostatnich latach terapia wspierana technologią stała się potężnym mostem łączącym te dyscypliny. Niniejszy artykuł przygląda się wpływowi technologii, takich jak aplikacje, biofeedback czy rzeczywistość wirtualna (VR), na możliwości otwierające się w obszarze opieki psychoterapeutycznej nad dziećmi i młodzieżą. Przegląd ten jest ilustrowany strukturą sesji VR i dwoma studiami przypadków opisanymi na podstawie prac psychoterapeutów wprowadzających metody VR w swojej praktyce terapeutycznej.
Dzisiejsze dzieci i młodzież są cyfrowymi tubylcami, od najmłodszych lat czują się komfortowo z technologią. Wykorzystanie tej znajomości oferuje kilka korzyści w zastosowaniach technologii w psychoterapii: 

• zwiększone zaangażowanie – interaktywne aplikacje i VR mogą sprawić, że terapia będzie bardziej interesująca i przez to motywująca do jej rozpoczęcia i kontynuowania,
• personalizacja – technolo­gia pozwala na interwencje dopasowane do indywidual­nych postępów,
• odostępnść – dzięki technologiom możliwe jest pokonywanie barier geograficznych, docierając do dzieci i młodzieży mieszkających na obszarach, w których dostęp do specjalistycznych usług jest utrudniony i ograniczony,
• samokontrola i samoregulacja – aplikacje i biofeedback rozwijają świadomość emocjonalną i umiejętności regulacji,
• spójność – dzieci otrzymują kompleksowy program pomocy w ramach terapii, szkoły i domu,
• wzmocnienie – rodzice i młodzież zyskują narzędzia do ćwiczenia umiejętności między sesjami,
• wydajność – oszczędność czasu specjalistów.
   

Narzędzia technologiczne wspierające psychoterapię

1. Aplikacje mobilne 
Wykorzystujące mechanizmy gier pełnią różnorodne funkcje, takie jak psychoedukacja, śledzenie nastroju, ćwiczenia budowania umiejętności społecznych i komunikacji. Współczesne technologie cyfrowe oferują użytkownikom interaktywne narzędzia, które mogą wspierać ich dobrostan psychiczny oraz ułatwiać proces terapeutyczny (Torous, 2018).

Przykłady aplikacji:

• Moodpath, Moodflow i Happify – aplikacje służące do monitorowania nastroju i poprawy samopoczucia poprzez interaktywne ćwiczenia oparte na zasadach psychologii pozytywnej i terapii poznawczo-behawioralnej.
• SuperBetter – aplikacja wspierająca budowanie odporności psychicznej poprzez mechanizmy gier, które pomagają użytkownikom rozwijać strategie radzenia sobie ze stresem i wyzwaniami życiowymi (McGonigal, 2015).
• Mindfulness Coach – narzędzie do treningu uważności, które oferuje ćwiczenia oddechowe i techniki relaksacyjne, wspierając użytkowników w redukcji stresu i poprawie koncentracji [Department of Veterans Affairs (VA), 2018].
  Badania wskazują, że aplikacje mobilne mogą zwiększyć zaangażowanie użytkowników oraz przestrzeganie zaleceń terapeutycznych w dłuższym okresie, co jest kluczowe w skutecznej zmianie nawyków. Szczególnie polecane są rozwiązania zintegrowane z nadzorem klinicysty, które umożliwiają monitorowanie postępów i dostosowywanie interwencji do indywidualnych potrzeb pacjenta (Linardon i wsp., 2019).
   

2. Urządzenia Biofeedback 
Obejmują monitorowanie w czasie rzeczywistym sygnałów fizjologicznych – tętna, przewodnictwa skóry, wzorców oddechowych, aby pomóc dzieciom rozpoznać i regulować ich stany emocjonalne. To narzędzie jest szczególnie skuteczne w leczeniu lęku, ADHD i zaburzeń związanych ze stresem (Moss, 2004).

Wyróżniamy:

• trening zmienności rytmu serca (HRV) – urządzenia HeartMath, które, dzięki technikom monitorującym HRV ( zmienność rytmu serca), pomagają nauczyć się kontrolować autonomiczny układ nerwowy i poprawić samopoczucie emocjonalne (McCraty & Childre, 2010); połączone elementy programu ILS (Focus System) – ruch, odpowiednio dobrana muzyka i przewodnictwo kostne – pomagają budować podstawy organizacji mózgu i ciała;
• biofeedback oparty na EEG – systemy neurofeedback wykorzystujące EEG do pomiaru aktywności fal mózgowych okazały się obiecujące w przypadku schorzeń takich jak ADHD (Arns i wsp., 2014);
• urządzenia do noszenia – smartbandy i plastry zapewniają fizjologiczne informacje zwrotne w czasie rzeczywistym, ułatwiając młodym osobom samoregulację (Muse Headband, Flow, FlowMD – narzędzie służące do radzenia sobie z depresją, uczące wzorców oddychania, dzięki którym obniża się poziom kortyzolu) (Thompson, 2019).
   

Badania empiryczne przeprowadzone na temat biofeedbacku dowodzą, że płynnie integruje się z terapią interdyscyplinarną, często uzupełnianą technikami psychologicznymi, takimi jak CBT, w celu zwiększenia odporności emocjonalnej poprzez zmniejszenie objawów lęku i poprawę umiejętności regulacji emocjonalnej u dzieci (Yucha & Montgomery, 2008).

3. Wirtualna rzeczywistość (VR) 
Rzeczywistość wirtualną uzyskuje się głównie poprzez generowanie obrazów i efektów akustycznych. Czasami stosowane są doznania dotykowe, a nawet zapachowe czy smakowe (Stringer, 2025). Dodatkowo technologia ta umożliwia interakcję ze środowiskiem symulowanym przez komputer poprzez różnego rodzaju manipulatory. Warto zwrócić uwagę na rozróżnienie pomiędzy rzeczywistością wirtualną (środowisko w pełni wykreowane) a rzeczywistością poszerzoną (środowisko łączące świat realny i elementy wykreowane) (iResearchNet, n.d.).

Zastosowanie edukacyjne
VR znajduje szerokie zastosowanie w edukacji. Dzięki aplikacjom, takim jak Empiriusz.pl czy Theraply VR, uczniowie mogą łatwiej przyswajać wiedzę z zakresu geometrii przestrzennej, historii i biologii. Ponadto narzędzia takie jak Mondly wspierają naukę języków obcych poprzez interaktywne konwersacje w wirtualnym świecie.

Zastosowanie w terapii
Zastosowania VR w terapii są coraz bardziej popularne. Przykłady aplikacji terapeutycznych obejmują:

• Henry – wspomaga rozpoznawanie emocji oraz poczucie psychologicznej obecności;
• Gamechangevr.com, Automated Virtual ­Reality (VR) for Needle Fears – umożliwia ekspozycję na bodźce lękowe (np. lęk przed igłami, pająkami, lęk wysokości, lęk przed lataniem);
• Phoenix VR – symulacja bezpiecznych interakcji społecznych dla dzieci z lękiem społecznym;
• VirtualSpeach – wsparcie d...