Rodzic w psychoterapii CBT dziecka i nastolatka
Specjaliści już od wielu lat zwracają uwagę na potrzebę włączania rodziców w proces terapii dzieci i młodzieży. Zaangażowanie rodziców młodego klienta w psychoterapię zwiększa szansę jej powodzenia (Kołakowski, 2021; Mendlowitz, 1999). Peter J. Lawrenc i in. dokonali obszernego przeglądu badań dotyczących wpływu zaangażowania rodziców w leczenie dzieci i młodzieży z zaburzeniami lękowymi i depresyjnymi. Garcia – Lopez L.J. i in., Tompson M.C. i in., Barrett P.M. i in., wykazali, że zaangażowanie rodziców korzystnie wpływa na terapię dziecka. Natomiast w badaniach Reynolds S.A. i in., Maaike H. i in., Heyne D. i in., wykazano, że dzieci i młodzież osiągnęli korzyści z terapii CBT, niezależnie od stopnia zaangażowania rodziców (Lawrence, 2021). Przegląd wykazał, że zaangażowanie rodziców w terapię dziecka z zaburzeniami lękowymi i depresyjnymi daje korzyści, ale są ograniczone dowody na większą skuteczność takiej terapii. Nadal jest to przedmiotem dyskusji. Co nie zmienia faktu, że w przypadku tej grupy wiekowej utrudnione jest prowadzenie psychoterapii bez udziału rodziców. Zwłaszcza że im młodszy/młodsza jest nastolatek/nastolatka, tym większego wsparcia opiekunów potrzebuje w walce z chorobą (Ambroziak, Kołakowski, Siwek, 2019).
Może mieć to korzyści dla rodziców, a także dla dzieci i młodzieży (Lawrence, 2021) i jest potrzebnym uzupełnieniem pracy indywidualnej (Verduyn, Roger, Wood, 2022). Elementy poznawczo-behawioralnej pracy z rodziną, którą prowadzi ten sam terapeuta, są ściśle związane z indywidualną terapią dziecka (Piacentini, 2018). Jednym z takich elementów jest psychoedukacja, ale też praca nad negatywnymi przekonaniami na temat zaburzenia czy praca nad eliminowaniem objawów występujących u dziecka czy nastolatka, np. udział w eksperymentach behawioralnych czy ekspozycji z powstrzymaniem reakcji, wspólna praca nad zachowaniami zabezpieczającymi, które polegają na wykonywaniu lub unikaniu przez dziecko pewnych czynności, które mają zapobiec katastrofie, a w rzeczywistości podtrzymują zaburzenie.
STUDIUM PRZYPADKU
Do gabinetu psychoterapeuty została przyprowadzona przez rodziców dwunastolatka. Rodzice zauważyli, że córka przestała uczestniczyć w lekcjach online, a za każdym razem, kiedy ją do tego przymuszali, bardzo płakała. Niepokój wzbudzały też przesadne i dziwaczne zachowania dziewczynki (np. zanim dziewczynka wejdzie do pokoju, to kilka razy wchodzi i wychodzi z niego; zanim zacznie korzystać z laptopa, to najpierw kilka razy go włącza i wyłącza; często wchodzi do łazienki i długo myje ręce). Rodzice próbowali dowiedzieć się od córki, co się dzieje, ale dwunastolatka tylko płakała i nic nie mówiła. Wtedy rodzice podjęli decyzję, że zgłoszą się z córką do psychoterapeuty poznawczo-behawioralnego.
W wywiadzie, w którym dziewczynka uczestniczyła razem z rodzicami, okazało się, że dwunastolatka od pewnego czasu sama nie chce przebywać w swoim pokoju. Wcześniej bardzo chętnie spędzała w nim czas. Bardzo boi się włączać laptopa, dlatego przestała uczestniczyć w lekcjach online. Okazało się też, że wykonuje różne czynności, aby jej rodzina nie stała się rodziną z gry The Sims 4. To gra, w którą bardzo chętnie grała do czasu, aż wpadła jej do głowy natrętna myśl: Moja rodzina może zamienić się w rodzinę z The Sims 4.
Zawsze, kiedy intruzja pojawia się w głowie, wywołuje bardzo dużo napięć i niepokoju, dlatego dziewczynka między innymi kilka razy wchodzi i wychodzi ze swojego pokoju. Jak pomyśli o grze The Sims 4, od razu idzie umyć kilka razy ręce, wtedy też czuje przymus włączenia gry FARMA. Od dłuższego czasu unika cyfry cztery.
Problemy ze zdrowiem dzieci i młodzieży mogą mieć negatywny wpływ na rodziców. Często powodują u nich niepokój, obwinianie siebie, bezradność, frustrację i poczucie przytłoczenia (Lawrence, 2021).
Rodzice dwunastolatki wykazywali bardzo duży poziom niepokoju. Mama obwiniała siebie za zachowania córki. Od tego czasu zauważyła też, że zaczęła się jeszcze bardziej zamartwiać. Rodzice czuli się bezradni wobec zaistniałej sytuacji. Dzięki zaangażowaniu rodziców w leczenie ich dziecka widoczna była stopniowa poprawa ich stanu emocjonalnego.
Programy psychoterapii CBT dzieci i młodzieży z udziałem rodziców
O tym, jak ważna jest rola rodzica w psychoterapii CBT dzieci i młodzieży, świadczą dostępne programy terapii poznawczo-behawioralnej skierowane do tej grupy wiekowej, w których dokładnie opisany jest ich udział w całej terapii. Terapia CBT dzieci i młodzieży, w którą zaangażowani są rodzice dotyczy zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, depresji, PTSD, ADHD, tików, spektrum autyzmu, zaburzeń zachowania, zaburzeń odżywiania oraz różnych zaburzeń lękowych.
Jednym z przykładów zaangażowania rodziców w proces terapeutyczny dziecka jest terapia poznawczo-behawioralna zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych dzieci i młodzieży opracowana przez J. Piacentiniego, A. Langley i T. Roblek.
Program powstał z myślą o tym, aby:
- edukować rodzinę klienta na temat zaburzenia i w ten sposób redukować poczucie winy oraz negatywne uczucia dotyczące dziecka z OCD, jak również kształtować realistyczne oczekiwania co do tego, czego można i czego nie można od niego wymagać na poszczególnych etapach terapii;
- ułatwić członkom rodziny ograniczanie zaangażowania w objawy dziecka w celu redukcji działań przystosowawczych i maksymalizacji skuteczności ekspozycji;
- wzmacniać normalne, rutynowe aktywności i przyzwyczajenia rodziny, które nie mają związku z OCD, aby reakcja dziecka na terapię była jak najtrwalsza, a ryzyko nawrotu jak najmniejsze (Piacentini, 2018).
Rodzice zaangażowani są w kilka modułów programu. Pierwszy to moduł „Edukacyjny”. Celem modułu jest rozpoznanie i skorygowanie wszelkich błędnych przekonań członków rodziny na temat zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego i tym samym redukcja poczucia winy, złości lub obarczania się odpowiedzialnością za chorobę dziecka (Piacentini, 2018).
Na tym etapie terapii rodzice dwunastolatki dowiedzieli się, czym jest OCD, że jest to zaburzenie. Po psychoedukacji znacznie obniżyło się poczucie winy, ale też frustracji, jaką rodzice czuli z powodu nieuczestniczenia córki w zajęciach lekcyjnych, co skutkowało pogorszeniem ocen. Zrozumieli, że wiele zachowań córki wynikało z zaburzenia, a nie jak wcześniej myśleli, z jej lenistwa czy braku odpowiedzialności. Rodzice często nawzajem obwiniali siebie za zaistniałą sytuację. Na tym etapie zaangażowania ich w terapię zrozumieli, że to niczyja wina, a współpraca z terapeutą i ich zaangażowanie w terapię córki może tę sytuację zmienić.
Kolejny moduł, w który zaangażowani są rodzice, to moduł „Ograniczenie zaa...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań czasopisma „Psychologia Dzieci i Młodzieży”
- Dostęp do wszystkich archiwalnych numerów czasopisma w wersji elektronicznej
- Zniżki na konferencje i szkolenia
- ...i wiele więcej!
