Trening umiejętności społecznych dla dzieci z trudnościami emocjonalnymi

Dzięki odpowiedniemu modelowaniu behawioralnemu i poznawczemu, odgrywaniu ról w ramach scenek modelowych, otrzymywaniu informacji zwrotnej od grupy oraz poprzez odpowiednie ćwiczenia praktyczne mamy szansę na generalizację ćwiczonych na zajęciach umiejętności w środowisku naturalnym i późniejsze ich stosowanie w codziennym życiu. Powyższe działania stwarzają warunki do wytworzenia pożądanej zmiany zachowania dziecka i wpływają na przyswojenie przez nie i opanowanie umiejętności stosowania w praktyce sposobów radzenia sobie z emocjami. W ramach takiego wspólnego, grupowego treningu dzieci uczą się razem, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach w szkole, domu czy w przedszkolu. 
Zajęcia w grupie to świetny sposób na ćwiczenie, doświadczanie i testowanie różnych zachowań w środowisku podobnym do tego codziennego, np. szkolnego czy przedszkolnego. 

„Grupa służy jako teren ćwiczebny, na którym dzieci mogą eksperymentować ze starymi i nowymi zachowaniami, rozpoznawać uczucia i zachowania swoje i innych oraz uczyć się, jak ich nowe zachowania wpływają na ludzi i otaczające środowisko”[1]. 

Dzieci w sposób naturalny w trakcie swojego rozwoju włączane są w różne grupy społeczne – uczęszczając do przedszkola, spędzają czas w grupie rówieśników, będąc w szkole funkcjonują w grupie klasowej, w społeczności szkolnej, na zajęciach dodatkowych dzieci są włączane do grup często mieszanych wiekowo. 
Grupę na zajęciach treningu umiejętności społecznych dobiera się według kryterium wieku oraz poziomu funkcjonowania dziecka i przejawianych przez niego trudności. Stwarzamy środowisko rówieśnicze, podobne do naturalnego (maksymalna różnica wiekowa między uczestnikami nie powinna wynosić więcej niż dwa lata, jednak przy doborze do grupy bierzemy również pod uwagę poziom funkcjonowania dziecka).
Nie jest niczym nowym stwierdzenie, że dzieci różnie sobie radzą z byciem w grupie. Jako specjaliści pracujący z dziećmi nauczyciele czy rodzice widzimy, że każde dziecko w inny, właściwy dla siebie sposób radzi sobie w grupie rówieśniczej – różnice te widoczne są nawet pomiędzy rodzeństwem. Jedne dzieci adaptują się do nowych warunków bez większych problemów, przebywając wśród rówieśników chętnie, nawiązując relacje z innymi dziećmi, są otwarte na proponowane im aktywności. Jednak są też takie dzieci, które mają niemałe trudności związane z przebywaniem w grupie – wycofują się, reagują lękiem, zawstydzeniem, lub wręcz przeciwnie – są nadmiernie ruchliwe, nadaktywne, a niekiedy nawet przejawiają zachowania agresywne, co znacznie utrudnia funkcjonowanie całej grupy. Wszystkie wymienione przeze mnie trudności mają swoją przyczynę, genezę, która wpływa na to, jak dziecko zachowuje się w grupie. Warto szukać tej przyczyny i informacji, skąd takie zachowanie się bierze, jaka niezaspokojona potrzeba dziecka za takim zachowaniem stoi. W czasie pracy w ramach treningu umiejętności społecznych dzieci mają możliwość uczyć się od siebie nawzajem, rozwijać umiejętność współpracy oraz rozwiązywania problemów, a także regulowania emocji – niezależnie od tego, czy trudności emocjonalne pojawiają się głównie podczas pracy w grupie (np. w szkole, na zajęciach pozalekcyjnych), czy przenikają również inne obszary życia dziecka (np. funkcjonowanie w domu). Podsumowaniem istoty i rangi terapii i zabawy grupowej niech będzie przytoczenie słów dr Lindy A. Reddy: 

„Podczas zabawy grupowej dzieci przez ekspresję kreatywną odkrywają, w czym są do siebie podobne, czym się różnią, a co jest dla nich unikalne. Interwencje wykorzystujące zabawę grupową dostarczają dzieciom okazji do wzmacniania użytecznych w codziennym życiu umiejętności samokontroli i umiejętności interpersonalnych”[2].

Metoda treningu umiejętności społecznych opiera się na rozwijaniu u dzieci efektywnych sposobów radzenia sobie w różnorakich sytuacjach społecznych poprzez m.in.: naukę dostępnych metod i sposobów komunikacji interpersonalnej – werbalnej i niewerbalnej, a także rozwijania inteligencji emocjonalnej. Dzieci wspólnie uczą się różnicowania oraz identyfikacji doświadczanych emocji, zarówno przyjemnych, jak i nieprzyjemnych (trudnych). Dodatkowo poznają sposoby radzenia sobie w trudnych dla nich sytuacjach społecznych. W ramach zajęć treningu umiejętności społecznych rozwijana jest również wiedza z zakresu asertywności, umiejętności współpracy oraz teorii umysłu. Zajęcia odbywają się według stałego schematu, który jest dla dzieci przewidywalny, co daje im poczucie bezpieczeństwa oraz pomaga pracować według określonego rytmu i ustalonych wspólnie zasad. 
Metoda treningu umiejętności społecznych (TUS) wyłoniła się z połączenia trzech modeli teoretycznych – modelu umiejętności społecznych Michaela Argyle, modelu społecznego uczenia się Alberta Bandury oraz analizy mikroumiejętności (Węglarz, Bentkowska, 2021). Dodatkowo trening umiejętności społecznych bazuje również na opracowanej w 1976 r. przez McGinnis i Goldsteina metodzie Skillstreaming (Węglarz, Bentkowska, 2021). Skillstreaming opiera się na wykorzystywaniu czterech metod pracy z zachowaniem: modelowania, odgrywania ról, otrzymywania informacji zwrotnych o wynikach oraz generalizacji pożądanych zachowań w codziennym życiu. Połączenie wyżej wymienionych modeli teoretycznych oraz korzystanie z nich w praktyce w ramach zajęć treningu umiejętności społecznych pozwala na osiąganie wymiernych efektów terapeutycznych w czasie pracy z grupą. Zajęcia treningu umiejętności społecznych są metodą uznaną i stosowaną w wielu krajach na całym świecie.