Metoda EFT w pracy z lękiem i zaburzeniami nastroju wywołanymi korzystaniem z nowych technologii

Nastolatki przeżywają większy niepokój, większą częstotliwość ruminacji i bardziej obniżony nastrój na skutek niekorzystnych dla nich interakcji z rówieśnikami w mediach społecznościowych (Kilic i wsp., 2024). 
Ostatnimi laty do gabinetów terapeutycznych trafia rosnąca liczba coraz młodszych osób, których trudności emocjonalne są związane z korzystaniem z mediów społecznościowych. Czasami oznacza to, że media społecznościowe są bezpośrednią przyczyną występujących trudności emocjonalnych, czasami są dodatkowym czynnikiem pogłębiającym lub utrzymującym trudności o innej przyczynie, a jeszcze innym razem są wybierane jako sposób regulowania smutku lub lęku wywołanych innymi okolicznościami. 
Pierwsza sytuacja może opisywać nastolatka, który doświadcza nastrojów depresyjnych w wyniku wykluczenia czy hejtu doświadczonego z wykorzystaniem platformy mediów społecznościowych. Innym razem młoda osoba może przeżywać intensywny lęk społeczny, dodatkowo podsycany skłonnością do porównywania się do innych na podstawie wizerunku kreowanego w mediach społecznościowych. Zdarza się, że adolescenci boją się wpływu wcześniej opublikowanych w internecie treści na ich przyszłość lub na ich relacje rówieśnicze. Obawiają się, że ujawnione informacje i zdjęcia, opublikowane pod wpływem ówczesnego impulsu, a aktualnie usunięte, zostaną wykorzystane przeciwko nim, a oni bezpowrotnie utracili nad nimi kontrolę. Finalnie, wiele młodych osób sięga po przeglądanie różnych stron i aplikacji w chwilach smutku, niepokoju, złości itd., aby poprawić sobie nastrój, obniżyć napięcie, a więc w celu regulacji emocji.
Jednym ze sposobów wspierania młodych osób w pracy nad redukcją poziomu lęku, także tego powstałego w kontekście korzystania z nowych technologii, jest Terapia Młodzieży Skoncentrowana na Emocjach [Emotion Focused Therapy for Youth – EFT-Y; Foroughe (red.), 2023], którą opisano poniżej. Skuteczność pracy nad lękiem metodą EFT została potwierdzona licznymi badaniami (Green­berg, Goldman, 2019; O’Connell Kent i wsp., 2021), w tym osób z zespołem lęku uogólnionego (Timulak i wsp., 2017) i lęku społecznego (Shahar i wsp., 2017).

Co to jest Terapia Skoncentrowana na Emocjach (EFT)?

Terapia Skoncentrowana na Emocjach (Emotion Focused Therapy, EFT) to oparty na dowodach naukowych sposób pracy zaproponowany i opisany przez Greenberga (Greenberg i wsp., 1993). EFT opisuje swoje rozumienie psychopatologii, a także szczegółowe strategie pracy z emocjami w trakcie sesji (Elliott i wsp., 2004). Współcześnie stosowany jest w psychoterapii indywidualnej dorosłych (EFT; Greenberg i wsp., 1993), dzieci i młodzieży [Emotion Focused Therapy for Youth, EFT-Y; Foroughe (red.), 2023], par (Emotion Focused Therapy for Couples, EFT-C; Greenberg, Goldman, 2002) oraz w pracy z rodzicami (Emotion Focused Skill Training, EFST; Dolhanty, 2022). Sposób pracy stosowany w indywidualnej psychoterapii dorosłych Mirisse Foroughe dostosowała do możliwości i potrzeb dzieci oraz młodzieży, proponując Terapię Młodzieży Skoncentrowaną na Emocjach – EFT-Y [Foroughe (red.), 2023]. Każdy z tych systemów w szczegółowy sposób prezentuje strategie terapeutyczne, których celem jest wspieranie i ułatwianie procesu przetwarzania emocji wnoszonych podczas sesji. Konceptualizacja trudności klienta w Terapii Skoncentrowanej na Emocjach koncentruje się na określeniu miejsca bólowego (core pain), czyli najbardziej bolesnych emocji przeżywanych przez klienta (Elliot i wsp., 2004).
W EFT wyróżniamy trzy rodzaje emocji: pierwotne, wtórne i instrumentalne (Greenberg, 2015). Emocje pierwotne to pierwsze emocje, które czujemy w odpowiedzi na zmianę w naszym środowisku (wydarzenie, sytuację itp.). Mogą być one ­adaptacyjne i nieadaptacyjne, czyli prowadzić do zaspokojenia potrzeb (adaptacyjne) lub nie (nieadaptacyjne) (Thompson, Greenberg, 2023). Przykładowo gniew jest adaptacyjną emocją w sytuacji przekroczenia granic i pomaga się obronić, strach w sytuacji zagrożenia sprzyja uniknięciu zagrożenia, a wstyd w sytuacji zdemaskowania niewłaściwego zachowana prowadzi do poprawy lub starań ochrony dobrego imienia (Greenberg, 2015). 
Pierwotne nieadaptacyjne emocje powstają również bezpośrednio w reakcji na sytuację. Nie są jednak reakcją na bieżącą sytuację w całości jej okoliczności, ale na elementy tej sytuacji kojarzone z wcześniejszymi doświadczeniami. Są jak powtarzające się stare, znane sposoby reagowania. Zazwyczaj powstają wskutek wcześniejszych, czasem traumatycznych doświadczeń, stąd informują bardziej o tym, co się zdarzyło i czego klient potrzebował „wtedy i tam”, a nie „tu i teraz”. Są jak emocjonalna pamięć dawnych wydarzeń (Thompson, Greenberg, 2023), dlatego nie prowadzą do podjęcia działań, które umożliwiają zrealizowanie bieżących potrzeb. Przykład stanowi osoba, która nauczyła się, że doświadczanie i przyjmowanie bliskości wiąże się z naruszeniem i zagrożeniem (np. w wyniku wykorzystania seksualnego), co w przyszłości sprawia, że na troskę i chęć zbliżenia się drugiej osoby reaguje złością, jak na intencję naruszenia jej granic.
Wtórne reaktywne emocje to emocje, które powstają w reakcji na nasze własne reakcje, np. emocje w reakcji na przeżywaną złość (Thompson, Green­berg, 2023). Uczone są zazwyczaj w wyniku socjalizacji. Na przykład kobieta doświadcza złości z powodu naruszenia swoich granic, co wtórnie ją zawstydza (bo w przeszłości była karana lub spotykała się z dezaprobatą w reakcji na okazywanie złości).    
Z kolei emocje instrumentalne nie odpowiadają temu, co rzeczywiście przeżywamy. Przeżywane i wyrażane są w celu wpłynięcia na innych lub kontrolowania ich (Thompson, Greenberg, 2023). Przykładowo młody człowiek może okazywać smutek, aby uzyskać wsparcie, gniew w celu zdominowania kogoś, może płakać, aby uniknąć konsekwencji swojego postępowania, prezentować zadowolenie, aby ukryć smutek, którego się wstydzi. Emocjami instrumentalnymi możemy reagować świadomie lub nieświadomie, nawykowo (Greenberg, 2015). 

Lęk w EFT

W rozumieniu EFT lęk nie jest postrzegany jako emocja, ale sposób radzenia sobie z emocjami (Timulak, McElvaney, 2011). Wzbudzany jest przez bieżącą sytuację, często o charakterze interpersonalnym, która przywołuje wspomnienie przeszłej sytuacji, w której klient doświadczył znaczącego zranienia emocjonalnego (np. w wyniku odrzucenia, unieważnienia, obwiniania, pominięcia, braku dostępności itd.). Klient nie był wówczas w stanie emocjonalnie przetworzyć swoich doświadczeń, szczególnie gdy nie mi...