Może to obejmować zarówno bezpośrednie kontakty fizyczne, jak i niefizyczne formy kontaktu seksualnego. Wykorzystywanie fizyczne to wszelkie bezpośrednie interakcje, takie jak gwałt, dotykanie w sposób seksualny, penetracja czy zmuszanie dziecka do dotykania narządów płciowych innych osób. Niefizyczne wykorzystywanie obejmuje działania niewymagające kontaktu fizycznego, takie jak ekshibicjonizm, czyli pokazywanie dziecku narządów płciowych, voyeuryzm, czyli obserwowanie dziecka w sytuacjach intymnych bez jego wiedzy, produkcja i dystrybucja pornografii dziecięcej oraz uwodzenie dzieci przez internet. Wykorzystywanie przez manipulację i nacisk psychiczny polega na zmuszaniu dziecka do udziału w aktywności seksualnej za pomocą manipulacji, gróźb, szantażu emocjonalnego lub obietnic korzyści. Tego rodzaju nadużycia mają poważne konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego dziecka. Mogą prowadzić do problemów emocjonalnych, trudności w relacjach międzyludzkich, problemów zdrowotnych, zachowań autodestrukcyjnych oraz problemów z nauką i funkcjonowaniem w społeczeństwie. W wielu krajach wykorzystywanie seksualne dzieci jest surowo karane jako jedno z najcięższych przestępstw.
STUDIUM PRZYPADKU
Dziewczynka o imieniu Kamila została zmuszona do odbycia pierwszego stosunku seksualnego w wieku dziewięciu lat przez jej wujka. Rodzina mieszka w małej miejscowości i dziewczynka była wychowywana przez matkę. Jej ojciec porzucił je, gdy miała pięć lat. Od tego czasu matka Kamili często widywała się z bratem jej ojca. Gdy Kamila miała sześć lat, matka zaczęła zostawiać ją z wujkiem sam na sam, najczęściej kiedy chodziła do pracy na drugą zmianę. Kamila ma starszego, 18-letniego brata, który mieszka w internacie liceum, do którego uczęszcza. Sytuacja materialna rodziny jest średnia, warunki mieszkaniowe nie są adekwatne do tego, aby wychowywały się w nim dzieci (m.in. brak łazienki w domu). Matka ma wykształcenie średnie, a ojciec podstawowe.
Dziewczynka ujawniła całą sytuację swojemu starszemu bratu. Gdy jej brat i jego dziewczyna przyjechali do domu na weekend, Kamila podpatrzyła to, jak się względem siebie zachowują i przyznała, że wujek podobnie ją dotyka. Słowa te zaniepokoiły brata, który postanowił dopytać ją, co dokładnie ma na myśli. Kamila opowiedziała mu wszystko, a on natychmiast zadzwonił do ich mamy w celu weryfikacji tej sytuacji.
Z tego, czym dziewczynka podzieliła się z bratem, wynika, iż wujek od około roku dotykał ją w różnych miejscach (piersi, krocze) i kilka razy doszło do wykorzystania na tle seksualnym. Kamila mówiła, że był dla niej bardzo miły i opiekuńczy, że często zabierał ją do parku rozrywki i właśnie tam, w toaletach, dopuszczał się wykorzystania seksualnego. Za każdym razem prosił ją, żeby nikomu nie mówiła, że to jest ich sekret.
WAŻNE
Jeśli sprawca jest członkiem rodziny lub jej przyjacielem, ofiara może spotkać się z tym, że nawet najbliżsi nie mogą uwierzyć w to, co się stało. Tworzy to problemy z zaufaniem i szkodzi relacjom z rodzicami, rodzeństwem i resztą rodziny.
Niewątpliwie sprawcy wykorzystywania seksualnego dzieci używają wielu różnych strategii, aby zmusić je do milczenia.
Tabela 1. Wybrane strategie, którymi posługują się sprawcy wykorzystywania seksualnego
| TAKTYKA | WYJAŚNIENIE | PRZYKŁAD |
| Groźba | Sprawca może grozić ofierze, że ją skrzywdzi, jeśli komuś powie, co się stało. Może również grozić skrzywdzeniem rodziny lub przyjaciół ofiary | „Bądź grzeczną dziewczynką, jeśli nie będziesz mnie słuchała, to twojej mamusi stanie się krzywda” |
| Straszenie | Sprawca może opowiadać ofierze straszne historie o tym, co się wydarzy, jeśli komuś powie, co się stało. Może również próbować przekonać ofiarę, że nikt jej nie uwierzy lub że spotka ją kara | „I tak nikt ci nie uwierzy, a jeśli komuś powiesz, to dopiero zobaczysz, na co mnie stać. Zobaczysz, będziesz tego żałowała!” |
| Wstyd i poczucie winy | Sprawca może wzbudzać w ofierze poczucie wstydu lub winy. Może jej mówić, że jest brudna lub zła, albo że sama jest winna tego, co się stało | „Jak ktoś się o tym dowie, to powiem, że to twoja wina. Powinnaś się cieszyć, że jeszcze nikomu o tym nie powiedziałem, bo to wstyd. Mama się załamie, jak się dowie, jak ciebie wychowała” |
| Presja (np. ze strony rówieśników) |
Sprawca może zmusić ofiarę do milczenia, grożąc jej wykluczeniem z grupy rówieśniczej lub wyśmiewaniem się z niej, jeśli komuś powie o zdarzeniach | „Wszystkim powiem, że to ty chciałaś mnie dotykać i chciałaś, żebym to ja dotykał ciebie. Ciekawe, co twoi koledzy i koleżanki powiedzą na to, jaka naprawdę jesteś. Nikt się nie będzie chciał z kimś takim przyjaźnić” |
| Przekupstwo | Sprawca może próbować przekupić ofiarę prezentami lub obietnicami, aby zachowała milczenie | „Widzisz, jak jesteś grzeczna, to dostajesz ode mnie prezenty. Chcesz więcej takich rzeczy? Musisz się postarać! Bądź dalej cicho, a dostaniesz, co chcesz” |
| Manipulacja | Sprawca może manipulować ofiarą emocjonalnie, aby skłonić ją do milczenia. Może na przykład powiedzieć ofierze, że ją kocha i jest jedyną osobą, która ją rozumie | „Jak ktoś się o tym dowie, to ci nie pomoże. Mama już cię nie będzie kochała, jak się dowie, co ty ze mną robisz. Wszyscy się od ciebie odsuną i będą mieli rację” |
| Perspektywa kary | Sprawca, chcąc się usprawiedliwić, będzie szukał sposobów, aby dziecko poczuło się na tyle źle, aby dalej milczało | „To twoja wina, że się to stało, i zostaniesz za to... |
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań czasopisma „Psychologia Dzieci i Młodzieży”
- Dostęp do wszystkich archiwalnych numerów czasopisma w wersji elektronicznej
- Zniżki na konferencje i szkolenia
- ...i wiele więcej!
